Het afscheid van het terrein aan de Deventerstraat - Jochanan Huijser
Met weemoed sta ik hier, Weemoed omdat vandaag bijna 100 jaar geleden is dat de broeders Penitenten het landgoed Hohenheim aankochten van de familie Moorrees. Op 29 april 1925 kochten de broeders Penitenten het landgoed dat toen 30 hectare groot was. De broeders hadden al langer het plan om een derde gesticht te bouwen voor rooms-katholieke krankzinnigen. Op 1 februari 1927 werd het St Antonius paviljoen neergezet en een week later kwamen de eerste patiënten. Vandaag luiden we voor het laatst de kerkklokken van het terrein en zullen we eind van deze maand het terrein overdragen.
Weemoed beschrijft het gevoel goed. Het woord weemoed bestaat uit twee delen. Wee en moed. Wee heeft betrekking op het verdriet, het verlies van een lange geschiedenis van samenleven, herstellen en wonen op dit terrein. Moed omdat we moeten erkennen dat het verleden niet meer terugkomt. Dat maakt het woord weemoed zo bijzonder. Het is als het ware de brug tussen vroeger en nu. Met het woord weemoed kunnen we wat geweest is verbinden met de toekomst. Dat beschrijft goed hoe ik hier vanochtend het terrein opgereden ben. Het besef van herkenning en afscheid nemen tegelijkertijd.
Weemoed is ook een oproep om elkaar verhalen te vertellen over wat op ons indruk heeft gemaakt. Verhalen over hoe het was, wat er is gebeurd, en wat beleefd is. Anekdotes die verteld moeten worden. Daarom is het zo belangrijk dat u hier in groten getale aanwezig bent. Om de verhalen aan elkaar te vertellen.
In verhalen nemen we de geschiedenis mee naar een nieuwe plek. Want in verhalen worden de waarden die we belangrijk vinden doorgegeven. Waarden die we willen behouden, niet in een verhuisdoos kunnen meenemen, en belangrijk zijn voor de toekomst.
Denk aan de vele verhalen van de vorig jaar overleden broeder Dominicus, de laatste der Penitenten in Apeldoorn. De verhalen zijn met veel liefde en vreugde opgetekend door Jos van der Leur. In elk verhaal voelen we de liefdevolle blik en wijsheid van broeder Dominicus. Hoe hij zijn buren, de bewoners van dit terrein, tegemoet heeft getreden. Waarden als naastenliefde, verbinding en eigenzinnigheid lees je tussen alle regels door.
In alle verhalen die ik las en hoorde over dit terrein, de Sint Jozephstichting, de Wellen, Spatie en GGNet, wil ik graag twee waarden meenemen naar de toekomst. De gemeenschapszin en de overtuiging dat de GGZ een emancipatiebeweging is. Twee waarden die in het huidige denken in de GGZ minder op de voorgrond staan. Mogelijk door de sterke nadruk op de effectiviteit van behandelingen en begeleiding.
Als eerste de gemeenschapszin. Veel voorzieningen waren op het terrein aanwezig, de bakkerij, de moestuin, het zwembad waardoor het een dorps karakter kreeg. Ook medewerkers maakten gebruik van deze voorzieningen waardoor de gemeenschapszin werd versterkt. Samen verantwoordelijk zijn voor het samenleven. Hierdoor ontstond veiligheid voor de bewoners en was er ruimte voor verbinding. Elkaar zien, bemoedigen en zin geven. Ik hoop dat we dit gevoel van gemeenschapszin meenemen in ons denken over de toekomst van de GGZ in de regio.
De verhalen over het terrein gaan ook over de GGZ als emancipatiebeweging. Van verzorging naar behandeling, van mannen alleen naar mannen en vrouwen, van standsverschillen naar gelijkwaardigheid. De GGZ wordt sterk beïnvloed door maatschappij waarin we leven. Deze emancipatiebeweging zet zich voort in het streven naar gelijkwaardigheid en destigmatisering voor mensen met een kwetsbaarheid voor mentale ontregeling. Als GGNet streven we naar een inclusieve samenleving waarbij iedereen mee kan doen. Daar is nog veel werk in te doen.
Weemoedigheid vraagt ook om de moed om met elkaar de volgende stap te zetten. Wij verlaten het terrein Apeldoorn omdat we veel bereikt hebben. Een derde van de bedden in de psychiatrie in Nederland hebben we kunnen afbouwen. Een veelheid aan alternatieve woonvormen is beschikbaar gekomen in de wijk. Vaak is dat goed gelukt en soms hebben we nog verbeteringen door te voeren. Laten we deze beweging naar dichtbij in de wijk koesteren en steeds op zoek gaan naar verbeteringen.
Binnen GGNet zetten we de beweging die in 1927 hier in Apeldoorn is gestart voort. We maken een beweging naar zorg dichtbij in twee regio’s Apeldoorn/Zutphen en de Achterhoek/Liemers. In Warnsveld op Groot Graffel hebben we een centrum voor hoogintensieve klinische zorg en voor de expertisecentra. Twee mooie nieuwe gebouwen zijn op Groot Graffel gebouwd, de Spreng en de Dries, waar op een moderne manier de zorg wordt vormgegeven als ondersteuning van de twee regio’s. In Apeldoorn blijven we dichtbij met de ambulante zorg in de Springplank voor jeugd, de Stationsweg voor volwassenen en voor ouderen klinische en ambulante voorzieningen naast het Gelre Ziekenhuis.
Ik wens iedereen met veel weemoed een mooi afscheid van dit geweldige terrein met veel verhalen die we meenemen in ons hart naar de volgende stap in de zorg voor mensen met een kwetsbaarheid voor mentale ontregeling.
