Orthopedagoog-generalist Reina Marchand over haar vak: ‘Lijnen uitzetten en helpen inkleuren’
Afgelopen januari startte Reina Marchand als orthopedagoog-generalist bij VGGNet. Die functie is relatief onbekend in GGZ-land: Wat doet Reina precies? Wat maakt haar rol aanvullend? En hoe past haar werk in de beweging van zorg naar gezondheid? ‘Water naar de zee dragen? Daar doen we hier niet aan!’
‘Mijn functienaam leidt soms tot verwarring, dat komt door de toevoeging van het woord generalist. Je kunt daardoor denken dat een orthopedagoog-generalist alleen de basis in huis heeft, zoals dat ook geldt voor basisartsen, die zich nog niet gespecialiseerd hebben. Ik heb me echter juist extra gespecialiseerd, door na mijn specialisatie tot orthopedagoog een tweejarige postmaster tot orthopedagoog-generalist te volgen.’
“Een volle, maar zeer gevarieerde agenda – dat maakt mijn werk zo leuk” - Reina
Lijnen uitzetten
‘Als orthopedagoog-generalist zet je voor elk type cliënt de lijnen uit, in elke hulpverleningssituatie. Over het algemeen is bij deze cliënten sprake van een afhankelijkheidsrelatie, zoals bijvoorbeeld bij kinderen en jeugdigen, bij ouderen, in ziekenhuizen of, zoals in mijn geval, bij mensen met een lichte verstandelijke beperking. In dat uitzetten van lijnen zit ook het belangrijkste verschil met de gz-psychologen. Waar zij primair focussen op de behandeling van cliënten, richt ik me op hun hele omgeving: wat heeft de cliënt naast de behandeling nodig, op welke levensgebieden, wie kunnen daarin een rol spelen, hoe kunnen zij helpen en wat is daar dan voor nodig? Ik kan er bijvoorbeeld voor kiezen te investeren in contact met ouders, als ik verwacht daar meer mee te bereiken dan met alleen de individuele momenten met hun zoon of dochter.’
‘Ik behandel overigens wel degelijk, en met veel plezier. Denk aan EMDR bij trauma, narratieve therapie en behandeling bij zelfbeeldproblematiek. Verder vult mijn agenda zich met diagnostiek, begeleiding van naasten en team, en met onderzoek en onderwijs. In de kliniek van VGGNet werk ik samen met een gz-psycholoog, waarbij onze taken en verantwoordelijkheden deels overlappend zijn en deels echt van elkaar verschillen: we vullen elkaar aan. Is er systemisch werk aan de winkel? Dan pak ik het balletje op.’
De peuter in de man
‘Bijvoorbeeld bij cliënten met probleemgedrag; die kunnen echt onder ieders huid gaan zitten en veel losmaken in een team. Dan organiseer ik een intervisiemoment of scholing, voor een vertaalslag van de diagnostiek en kennisdeling. Een voorbeeld: het team ziet een grote volwassen vent en weet dat daarin iemand schuilt met een sociaal-emotionele ontwikkeling van een kind van drie. Ondanks die diagnose is het lastig om van die grote man te accepteren wat je wél accepteert van een stampvoetende peuter in de supermarkt. Terwijl die man toch echt baat heeft bij hetzelfde begrip wanneer hij zijn stress en angst overschreeuwt. Als begeleiding daarbij aansluit, kan hij tot rust komen, zijn (soms) grote mond inruilen voor kwetsbaarheid en makkelijker tot behandeling komen.’
Van verbloemen naar accepteren
‘Veel cliënten van VGGNet verbloemen al hun hele leven dat ze een verstandelijke beperking hebben. Om diezelfde reden willen ze vaak geen begeleiding, al stapelen de problemen zich op. In de kliniek ontdekken cliënten hoe fijn het is als ze bij problemen altijd iemand in de buurt hebben: een begeleider, een verpleegkundige of een orthopedagoog-generalist die meedenkt als er iets misgaat. Het allermooiste is als ik samen met de cliënten de puzzel gelegd krijg, dat ze gaan inzien wat onze begeleiding voor hen betekent, en daardoor besluiten om ook na hun ontslag hulp te accepteren.’
Systeem veranderen
‘Want behandeling is hartstikke belangrijk. Maar daarna moet iemand weer naar huis, terug naar het systeem waarin de problemen zijn ontstaan. Als daar niets verandert, is de cliënt binnen korte of langere tijd terug bij af, dan draag je water naar de zee. En dat is wat ik als orthopedagoog-generalist kan helpen voorkomen.
Door tijdens de behandeling heel breed naar alle levensgebieden te kijken: waar zitten de risico’s en wat is nodig om die te verlagen? Dat kan zijn door ambulante begeleiding te organiseren, door hulp bij financiën in gang te zetten of bijvoorbeeld door familiegesprekken te voeren – als het nodig is elke week, soms ook zonder de cliënt.’
Over de muren heen
‘Bij ontslag zorg ik altijd voor een uitgebreide overdracht naar familie en/of (ambulant) begeleiders; een soort handleiding, waarin ze precies vinden wat ze nodig hebben om de cliënt bij te staan. Van de diagnose tot de manier waarop die in probleemgedrag tot uiting komt.
Van stressfactoren en de beste aanpak daarvan tot de signalen voor een terugval in depressie, psychose of bijvoorbeeld gebruik. Die handleiding is natuurlijk geen garantie dat alles goed blijft gaan, maar draagt desondanks - en over de muren van onze organisatie heen - bij aan de beweging van zorg naar gezondheid.’
